Een combinatie van langdurige droogte en stijgende temperaturen, en niet een plotselinge catastrofe, leidde ongeveer 4000 jaar geleden tot het uiteenvallen van de beschaving van de Indusvallei (ook bekend als de Harappan-beschaving). De beschaving, die ooit qua schaal wedijverde met Egypte en Mesopotamië, bloeide langs de rivier de Indus en haar zijrivieren in het hedendaagse Pakistan en India. Hoewel het voor zijn tijd geavanceerd was met geavanceerde waterbeheersystemen, bezweek het uiteindelijk onder de druk van het milieu.
De Harappan-beschaving: een momentopname van een oude macht
De Harappans bouwden dichtbevolkte stedelijke centra, waaronder Harappa zelf, waar naar schatting 35.000 mensen woonden. Hun infrastructuur omvatte terracotta buizen en bakstenen kanalen voor rioolwater, en grote reservoirs voor wateropslag, wat blijk gaf van een diep begrip van waterbouwkunde. Deze systemen bleken echter ontoereikend tegen een langdurige periode van klimaatstress. De afhankelijkheid van de beschaving van seizoensoverstromingen vanuit de Indusrivier voor de irrigatie van gewassen als tarwe en gerst maakte haar bijzonder kwetsbaar voor droogte.
Geleidelijke achteruitgang, geen plotselinge daling
Eerdere theorieën suggereerden een snelle ineenstorting veroorzaakt door een enkele megadroogte. Maar nieuw onderzoek onder leiding van Vimal Mishra van het Indian Institute of Technology Gandhinagar wijst op een meer geleidelijke achteruitgang over eeuwen heen. De studie identificeert vier verschillende droogtes, die elk minstens 85 jaar duurden, die de Indusvallei tussen 4400 en 3400 jaar geleden troffen. Deze periode werd ook gekenmerkt door een temperatuurstijging van ongeveer 0,5°C, waardoor de waterschaarste verder werd verergerd.
Hoe klimaatmodellen en proxygegevens samenkomen
Wetenschappers reconstrueerden neerslagpatronen uit het verleden met behulp van drie onafhankelijke klimaatmodellen, die vervolgens werden vergeleken met geologische gegevens van stalactieten, stalagmieten en sedimenten van meren. Deze gecombineerde aanpak bevestigt een langdurige trend van droogomstandigheden. Toen de waterstanden van de Indusrivier daalden, migreerden de bevolkingen naar gebieden met betrouwbaardere waterbronnen, waarbij ze zich verzamelden nabij de resterende waterwegen voordat ze uiteindelijk de stedelijke centra verlieten voor de uitlopers van de Himalaya en de vlakte van de Ganga-rivier.
Natuurlijke klimaatpatronen als katalysator
De onderzoekers suggereren dat natuurlijke klimaatschommelingen zoals El Niño en de Atlantische Multidecadale Oscillatie mogelijk de uitdrogingstrend hebben geïnitieerd. Deze patronen werden waarschijnlijk versterkt door feedbackloops, zoals verlies van vegetatie en toegenomen stofvervuiling, waardoor de regenval verder afnam. Hoewel innovatief, zou het onderzoek kunnen worden verfijnd door de verdampingssnelheden (de overdracht van water van het land naar de atmosfeer) op te nemen, die vooral hoog zijn in droge gebieden.
Lessen voor de toekomst: Aanpassing is de sleutel
Gezien het versnelde tempo van de moderne klimaatverandering dienen deze bevindingen als een duidelijke waarschuwing. De ervaring met Harappan onderstreept de noodzaak van proactieve aanpassingsmaatregelen, waaronder wateropslaginfrastructuur en grondwaterbehoud. Zoals Sebastian Breitenbach van de Northumbria Universiteit opmerkt, kan het begrijpen van de ineenstorting van beschavingen in het verleden kritische inzichten verschaffen in mogelijke toekomstige uitkomsten.
Het verhaal van de Indusvallei is een duidelijke boodschap: zelfs geavanceerde samenlevingen zijn kwetsbaar voor aanhoudende milieustress. Het negeren van deze les zou tot soortgelijke verstoringen in een opwarmende wereld kunnen leiden.
