Wetenschappers onderzoeken de eigenaardige menselijke ervaring van kietelen – niet door middel van losse grappen, maar door middel van rigoureuze experimenten. In het Touch and Tickle-lab van de Radboud Universiteit in Nederland worden vrijwilligers systematisch gekieteld door een robot, terwijl onderzoekers de hersenactiviteit, hartslag en fysiologische reacties monitoren. Dit is niet louter amusement; het is een diepe duik in waarom we netelig zijn, wat dit ons vertelt over plezier en pijn, en of dit vreemde gedrag een doel heeft. De antwoorden zouden ons begrip van neurale ontwikkeling, psychiatrische aandoeningen en hoe we de werkelijkheid waarnemen, kunnen hervormen.
Waarom kietelen belangrijker is dan lachen
De kernvraag achter dit onderzoek is bedrieglijk eenvoudig: waarom lachen we als iemand (of een robot) onverwachts in onze huid prikt? Het antwoord ligt niet voor de hand. Het gevoel vereist een nauwkeurige timing en intensiteit, omdat voorlopige EEG-scans duidelijke hersenactiviteit laten zien tijdens netelige sensaties. Maar naast de fysieke reactie onthult kietelen iets fundamenteels over hoe onze hersenen voorspellingen en verrassingen verwerken.
Waarom is dit belangrijk? Onze hersenen voorspellen voortdurend binnenkomende sensorische informatie. Wanneer deze voorspellingen worden geschonden – zoals een plotselinge, onverwachte aanraking – veroorzaakt dit een unieke reactie. Dit mechanisme wordt verstoord bij sommige psychiatrische aandoeningen, zoals schizofrenie, waarbij individuen hun eigen aanrakingen als intenser netelig kunnen ervaren, wat erop wijst dat hun zelfvoorspelling niet meer werkt.
De sociale evolutie van kietelen
Kietelen is niet alleen een menselijke gril. Waarnemingen van bonobo’s in opvangcentra in Frankrijk en de Democratische Republiek Congo laten een sterke correlatie zien tussen kietelen en sociale binding. Oudere bonobo’s beginnen vaker met kietelen, terwijl jongere bonobo’s vaker de ontvangers zijn. Dit loopt parallel met menselijk gedrag, wat suggereert dat kietelen is geëvolueerd als op kinderen gericht pro-sociaal gedrag dat de verbindingen tussen individuen versterkt.
Kietelen houdt verband met spelgevechten. Acties die tussen vreemden agressief zouden zijn, worden plezierig wanneer ze worden gedeeld tussen nauwe relaties, waardoor de banden worden versterkt. Zelfs ongewenst kietelen lokt gelach uit, wat een fysiologische reflex impliceert met diepe evolutionaire wortels.
Voorbij mensapen: kietelen bij knaagdieren
De puzzel wordt groter als we verder kijken dan primaten. Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam hebben ontdekt dat muizen het ook leuk vinden om gekieteld te worden, waarbij ze ultrasoon gelach uitzenden dat niet waarneembaar is voor mensen. Ze kiezen zelfs kietelen boven veilige schuilplaatsen, wat een oprecht plezierige reactie suggereert.
Dit roept een kritische vraag op: als knaagdieren kietelgedrag ervaren, betekent dit dan dat het gedrag wijdverspreider is dan eerder werd gedacht? Oostland veronderstelt dat kietelen is ontstaan als een manier waarop jonge dieren zich kunnen voorbereiden op onvoorspelbare omgevingen. Het verrassingselement van kietelen kan de hersenen trainen om zich aan te passen aan onverwachte stimuli, waardoor de overlevingskansen toenemen.
Het onopgeloste mysterie
Ondanks de vooruitgang blijft het uiteindelijke doel van kietelen ongrijpbaar. Theorieën variëren van sociale binding en verdedigingstraining tot een fundamentele neurale reflex. De realiteit is dat er overtuigende argumenten zijn tegen elke verklaring. Maar één ding is zeker: kietelen is een bizar, fascinerend gedrag dat kernaspecten onthult van hoe onze hersenen de wereld waarnemen, gebeurtenissen voorspellen en verbinding maken met anderen.
Of kietelen nu een gelukkig toeval is of een evolutionaire aanpassing, uiteindelijk blijft de studie licht werpen op de ingewikkelde werking van onze geest en ons lichaam.
