Brazilië heeft tien nieuwe inheemse gebieden aangewezen, een stap die samenviel met de protesten op de COP30-klimaattop. De uitbreiding heeft tot doel de cultuur en het milieu van deze gebieden te beschermen, hoewel de handhaving een uitdaging blijft. Deze actie markeert een ommekeer ten opzichte van de vorige regering en een engagement voor landrechten onder president Luiz Inácio Lula da Silva.
Inheemse rechten en COP30
De nieuwe benamingen volgen op vergelijkbare acties van de regering van Lula, die vorig jaar elf gebieden erkende. Dinamam Tuxu van de Articulatie van Inheemse Volkeren van Brazilië (APIB) vierde deze stap en stelde dat elk gebied “een reden is om feest te vieren.” Ondanks de erkenning hebben inheemse groepen te maken gehad met belemmeringen voor deelname aan de COP30, waarbij velen geen accreditatie hadden, ondanks dat de top tot nu toe het hoogste aantal inheemse vertegenwoordigers organiseerde. Kleber Karipuna van APIB merkte op dat minstens 900 inheemse volkeren nu op de top aanwezig zijn om te onderhandelen en hun gemeenschappen te vertegenwoordigen.
Veiligheidsproblemen en afwijkende meningen
De toegenomen veiligheidsaanwezigheid op de COP30, inclusief gewapende soldaten en politie, heeft kritiek gekregen van meer dan 200 mensenrechtengroeperingen. Deze groepen beweren dat de gemilitariseerde reactie op protesten bijdraagt aan een mondiale trend van het tot zwijgen brengen van afwijkende meningen en het marginaliseren van verdedigers van land en milieu. Demonstranten, waaronder inheemse groepen, zijn in botsing gekomen met veiligheidstroepen en droegen borden met de tekst ‘onze bossen zijn niet te koop’.
Milieu-impact en ontbossing
De uitbreiding van inheemse gebieden zou tot 20% van de extra ontbossing kunnen voorkomen en de CO2-uitstoot tegen 2030 met 26% kunnen verminderen, volgens een onderzoek van APIB, het Amazon Environmental Research Institute en de Indigenous Climate Change Committee. De nieuwe beschermde gebieden beslaan honderdduizenden hectares en worden bewoond door duizenden mensen uit verschillende inheemse groepen, waaronder de Mura, Tupinambá de Olivença, Pataxó, Guarani-Kaiowá, Munduruku, Pankará en Guarani-Mbya. Eén gebied overlapt aanzienlijk met het Amazone Nationaal Park, een essentieel onderdeel van het regenwoud dat het mondiale klimaat reguleert en koolstof opslaat.
Historische context en beleidsverandering
Onder het vorige extreemrechtse bewind van Jair Bolsonaro werd de bescherming van inheemse gronden vaak niet afgedwongen en werd de mijnbouw op deze gronden gepromoot. De regering van Lula heeft actie ondernomen om illegale mijnwerkers uit de inheemse gebieden te verdrijven en daarmee het eerdere beleid ongedaan gemaakt. Momenteel beslaan de inheemse gebieden 117,4 miljoen hectare, ongeveer 13,8% van het Braziliaanse grondgebied.
Mondiale klimaatimplicaties
Het Amazone-regenwoud loopt nu al het risico van hernieuwde ontbossing, waardoor zijn rol in de koolstofvastlegging in gevaar komt. De uitbreiding van inheemse gebieden wordt gezien als een cruciale stap in het behoud van dit vitale ecosysteem. Landen op de COP30 streven ernaar de mondiale gemiddelde temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graden Celsius boven het pre-industriële niveau, zoals gewaarschuwd door het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering (IPCC) van de VN, dat stelt dat een opwarming van 2 graden of meer ernstige gevolgen zou hebben, waaronder extreme hitte, een hogere zeespiegel en bedreigingen voor de voedselzekerheid.
De erkenning van inheemse landrechten is niet louter een binnenlandse beleidsverandering; het is een cruciaal element in de mondiale inspanningen om de klimaatverandering te bestrijden en de biodiversiteit te behouden.
